Hoe weet je of de verduurzaming van het bedrijventerreinen in lijn is met de gedragen ambitie? En hoe weet je hoe groot het verschil is tussen de huidige situatie en de situatie waar je naartoe wil? Door te monitoren en evalueren. In dit hoofdstuk lees je meer over verschillende methodieken om te monitoren en leggen we uit wanneer je gaat meten.
Om de ambitie te monitoren, zijn er momenteel drie methodieken op de markt die een integrale aanpak nastreven. Dat zijn:
Het NL Gebiedslabel van NL Greenlabel is een methodiek om samenhangende duurzaamheid van de buitenruimte te beoordelen. Het garandeert een integrale aanpak voor ontwerp, realisatie en beheer. De methode brengt de duurzaamheidsambities voor een gebiedsontwikkeling op een vroeg moment in beeld, borgt ze tijdens het proces en maakt ze onafhankelijk meetbaar. Daarmee worden de huidige stand, het duurzaamheidspotentieel en concrete, haalbare kansen in kaart gebracht. De resultaten worden vertaald in een duurzaamheidspaspoort waarop de mate van duurzaamheid wordt weergegeven met scores die lopen van A (Excellent) tot en met G (Veel verbetering is urgent). Voor terreinen (zoals bedrijfskavels) heeft NL Greenlabel ook het NL Terreinlabel.
Met het keurmerk BREEAM-NL Gebied wordt een compleet gebied op duurzaamheid beoordeeld. Dat kan een herontwikkeling van bestaande gebieden zijn, maar ook het certificeren van nieuwe gebiedsontwikkelingen is mogelijk. De resultaten worden vertaald in een certificaat met een score die loopt van ‘Pass’ (1 ster) tot en met ‘Outstanding’ (5 sterren).
Het Ambitieweb is een visuele weergave van duurzaamheidsthema’s en de daaraan gekoppelde ambitieniveaus. De samen vastgelegde niveaus per thema geven een handvat om het gesprek aan te gaan om duurzaamheidseisen op te stellen. Per duurzaamheidsthema zijn er drie niveaus die de hoogte van de ambitie weergeven. Met het Ambitieweb is geen certificaat te behalen.
Deze voorgaande methodieken zijn zo opgesteld, dat ze voor alle soorten gebieden te gebruiken zijn, zoals woonwijken, bedrijventerreinen of binnenstedelijk gebied. Specifieke uitdagingen die alleen relevant zijn op bedrijventerrein, worden niet altijd even goed behandeld in de huidige methodieken. Daarom gaan we in het programma Werklandschappen van de Toekomst een ‘Werklandschaplabel’ opstellen: een label specifiek voor bedrijventerreinen.
Onderlegger voor dit nieuwe label is het bestaande NL Gebiedslabel. Het NL Gebiedslabel is de methodiek met de meeste aandacht voor natuur, de basis van elk Werklandschap van de Toekomst. Economie krijgt echter minder aandacht, terwijl deze relevant zijn op een bedrijventerrein. Het Werklandschap zal daarom extra economische indicatoren krijgen, waarbij de bestaande economische indicatoren uit het Ambitieweb en BREEAM-Gebied worden meegenomen. Daarnaast beschikt Rebel Group over een kosten/baten analyse die waardevol is om de financiering rond te krijgen. Ook worden – samen met de wetenschappers binnen het Werklandschappen project – andere onderwerpen of thema’s opgenomen die vervolgens onderzocht worden. De andere (nieuwe) bouwstenen komen bijvoorbeeld uit het meerjarig onderzoek vanuit de kennisinstellingen en de evaluaties van de livinglabs opstellingen. En niet te vergeten de bevindingen van de eerste cases. Het werklandschaplabel gaan we de komende jaren verder uitwerken tot een werkbare eerste versie. Tot die tijd, zijn het NL Gebiedslabel, BREEAM-Gebied en Ambitieweb de beste methodieken om de toekomstbestendigheid van een bedrijventerrein te monitoren.
Alle drie de methodieken behandelen actuele duurzaamheidsthema’s als klimaat, biodiversiteit, gezondheid, sociale cohesie en circulariteit. Maar hoe uitgebreid een methodiek een duurzaamheidsthema behandelt en vanuit welk perspectief wordt gekeken verschilt per methodiek. Deze verschillen zijn te herleiden naar de sector van waaruit een methodiek is ontwikkeld. Ook zijn er verschillen in hoe de methodieken werken: de een werkt bijvoorbeeld met procesbegeleiding of een keurmerk, de ander niet.
Hoe je de methodieken in het proces kan inzetten, verschilt ook. De verschillen zitten onder andere in de manier van procesbegeleiding, de mogelijkheid tot het verkrijgen van een keurmerk en hoe flexibel de bewijslast is voor het verkrijgen van een keurmerk.
In het NL Gebiedslabel (en NL Terreinlabel) staat de waarde van biodiversiteit en positieve effecten hiervan op onder andere klimaatadaptatie, gezondheid en sociale cohesie centraal. Het NL Gebiedslabel – ontwikkeld vanuit de groensector – stuurt sterk op het ontwerpen van gebieden vanuit de waarde van het landschap en hoe deze waarde te benutten. Het NL Gebiedslabel heeft ten opzichte van de andere methodieken een sterkere focus op biologisch gekweekte beplanting (inheems uitgangsmateriaal), een gezonde bodem, groen in relatie tot gezondheid en het ecologisch kunnen beheren van de groene inrichting van de buitenruimte. ‘Natuurinclusief ontwikkelen’ staat centraal.
Bij BREEAM-NL Gebied krijgen onderwerpen als de duurzaamheid van materialen, het hergebruiken van materialen van bestaande gebouwen en infrastructuur en het beschermen van kwetsbare objecten (bijvoorbeeld gebouwen, wegen en kunstwerken) meer aandacht. Daarnaast beoordeelt BREEAM-NL Gebied, ontwikkeld vanuit de vastgoedsector, ook of de ontwikkeling kan bijdragen aan de regionale vitaliteit, zoals het vergroten van de werkgelegenheid of het stimuleren van de lokale economie.
In de methodiek van Ambitieweb – ontwikkeld vanuit de infrastructuursector – is relatief meer aandacht voor de bereikbaarheid van het gebied. Doordat gebouwen doorgaans geen onderdeel zijn van de infrastructuur, is natuurinclusief bouwen geen ‘standaard’ onderdeel in het Ambitieweb. Het Ambitieweb besteedt daarentegen wel meer aandacht aan een veilige werkplek en het voorkomen van hinder voor de omgeving tijdens de realisatiefase. Daarnaast heeft het Ambitieweb met de indicator ‘vestigingsklimaat’ ook economische indicator en is het inzetten van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een aparte indicator in het Ambitieweb. Echter, dit zijn thema’s en indicatoren die het Ambitieweb zelf aandraagt. Het is mogelijk om daar als projectteam van af te wijken en het Ambitieweb meer op maat te maken. Op die manier kun je beter het gesprek voeren over de gewenste ambitieniveaus.
Voor alle drie de methodieken geldt: wil je de methodiek inzetten, dan heb je een adviseur nodig die kennis heeft van de methodiek. Voor de inzet van het NL Gebiedslabel zijn er binnen NL Greenlabel verschillende procesmanagers. Voor de inzet BREEAM-NL Gebied dien je een ‘BREEAM-NL Expert: Gebied’ in te zetten. Het Ambitieweb is vrij te gebruiken, maar het is raadzaam om een adviesbureau in te schakelen dat kennis en ervaring heeft met het gebruik van het Ambitieweb, zoals TAUW.
Het NL Gebiedslabel en BREEAM-NL Gebied bieden de mogelijkheid tot het verkrijgen van een keurmerk. Bij beide methodieken voert een onafhankelijke assessor de beoordeling uit. Het Ambitieweb is primair bedoeld als een instrument om te komen tot een ambitie en hier kan je geen keurmerk voor behalen. Wil je daarom aan de hand van het Ambitieweb je ambities monitoren, dan zal je dit zelf moeten organiseren.
De bewijslast voor een BREEAM-NL Gebied keurmerk luistert nauw. In het onderbouwingsdocument van BREEAM-NL Gebied staat per indicator zeer uitgebreid beschrijven welke criteria er zijn en wat het benodigde bewijsmateriaal moet zijn. De BREEAM-NL Gebied expert helpt je bij het komen tot de juiste bewijslast. Het NL Gebiedslabel is flexibeler in de bewijslast. In het onderbouwingsdocument van het NL Gebiedslabel is een indicatie te vinden waar de bewijslast aan moet voldoen. In samenspraak met een procesmanager van NL Greenlabel kom je tot een volledige verzameling van bewijslast. Voor het Ambitieweb kan je geen keurmerk behalen en is er dus geen bewijslast nodig.
Maar hoe en wanneer kan je bovenstaande methodieken inzetten? Het monitoren van de ambitie kan gelijklopen met de standaardfasen van een ontwikkeling. Een goed meetmoment is als een fase begint of bijna is afgerond en je overgaat naar een nieuwe fase.
Vanuit de onderstaande fases van een gebiedsontwikkeling, kan je bijvoorbeeld de volgende meetmomenten inzetten:
Voor het uitvoeren van een nulmeting en monitoring kan je een NL Omgevingsscan registeren op het platform Register Duurzame Leefomgeving. Op basis van de meest actuele geodata geeft de NL Omgevingsscan inzicht in hoe biodivers, klimaatbestendig en gezond een terrein is. Dit is een nieuw product van NL Greenlabel. De NL Omgevingsscan is een standaard onderdeel van het NL Gebiedslabel of NL Terreinlabel, maar het is ook mogelijk dit instrument te gebruiken in combinatie andere tools
Je stopt als het ware op verschillende momenten een thermometer in het proces. Ook wanneer je ervoor kiest om het bedrijventerrein in kleine projecten te verduurzamen is het mogelijk om dit proces te kunnen monitoren met een van bovenstaande methodieken. In dat geval zullen de meetmethodieken niet het gehele bedrijventerrein beoordelen, maar enkel het project. Dit is waardevol om verschillende redenen:
Lees meer over de kosten, baten en financieringsmodellen voor een toekomstbestendig bedrijventerrein.